Kent, Turizm ve Sınır Nesnesi: Krizlerin Gölgesinde Ortak Bir Zemin

Sosyal bilimlerde “sınır nesnesi” (boundary object) kavramı, farklı toplumsal gruplar, aktörler veya bilgi alanları arasında iletişimi, etkileşimi ve müzakereyi mümkün kılan esnek ama paylaşılan bir referans noktasını ifade eder. Bu kavram ilk olarak Star ve Griesemer tarafından bilimsel topluluklar ve yerel aktörler arasındaki işbirliklerini açıklamak için geliştirilmiş, sonrasında kentsel çalışmalar, çevre politikaları ve turizm gibi alanlara da uyarlanmıştır. Kent, tam da böyle bir sınır nesnesi işlevi görür. Planlamacılar için kent, yönetilmesi gereken mekânsal birimler bütünüdür; girişimciler için ekonomik fırsatların mekânı; sakinler için gündelik yaşamın sahnesi; turistler içinse deneyimlenecek bir destinasyondur. Her aktör kente farklı anlamlar yükler, ancak kent herkesin ortaklaştığı bir zemindir. Bu çerçevede turizm de bir sınır nesnesi haline gelir: Kültürel mirasın korunması, ekonomik kalkınma, çevresel sürdürülebilirlik, yerel halkın refahı gibi birbirinden farklı hedefler turizm çatısı altında kesişir. Ancak tam da bu kesişim noktaları, özellikle kriz dönemlerinde çatışma ve gerilimlerin odağına dönüşür. Örneğin Covid-19 pandemisi, kenti ve turizmi ortak bir kriz alanına sürükledi. Turizm gelirine bağımlı kentler ekonomik çöküş yaşarken, aynı zamanda kamusal sağlık kaygılarıyla mekân kullanımı kısıtlandı. Kentin sokakları, meydanları ve turistik mekânları bir yandan “boşalmış” bir sahneye dönüşürken, diğer yandan turizm politikaları, sağlık otoriteleri, yerel halk ve işletmeler arasında bir müzakere alanı yarattı. Kent, pandemiyle birlikte farklı aktörlerin farklı beklenti ve taleplerini bir araya getiren bir sınır nesnesi olarak yeniden tanımlandı. Benzer şekilde, doğal afetler –örneğin deprem– turizm kentlerinde mekânsal ve toplumsal kırılganlıkları görünür kılar. Afet sonrası yeniden inşa süreçleri, bir yandan yerel yaşamın onarımı, diğer yandan turistik çekiciliğin yeniden üretilmesi gibi farklı aktörlerin taleplerini ortak bir zeminde buluşturmak zorundadır. Bu durumda kent, bir kriz alanı olduğu kadar, sınır nesnesi olarak kolektif eylemin müzakere platformuna da dönüşür. Ancak burada önemli bir paradoks ortaya çıkar: Kent ve turizm sınır nesnesi işlevi görürken, krizler bu nesnenin aşırı yüklenmesine yol açar. Yani çok fazla aktörün çok farklı beklentisi, kenti ve turizmi ortak bir gelecek tasavvuru kurmak yerine çatışmaların arenasına dönüştürebilir. Gentrifikasyon (Soylulaştırma), aşırı turizm (overtourism) veya çevresel tahribat gibi olgular, sınır nesnesinin birleştirici değil ayrıştırıcı bir işlev üstlenmesine neden olur. Sonuçta, sınır nesnesi olarak kent ve turizm, krizler karşısında hem ortak eylemin hem de gerilimin mekânlarıdır. Krizler bu ortak zemini ya dayanışma ve yenilikçi çözümler için bir fırsata dönüştürür ya da çıkar çatışmalarıyla aşındırır. Bu nedenle, kentsel ve turistik planlamada sınır nesnesi kavramı, krizlerin yönetiminde esnek, kapsayıcı ve müzakereci politikaların geliştirilmesi için önemli bir teorik mercek sunar. Sonuçta, kentin krizi hayatın krizi, dolayısıyla turizmin krizi anlamını taşımaktadır...