Müze deyip geçmemek gerek!
Günümüzde kültürel diplomasinin merkezinde yer alan bu kurumların toplumdaki yerlerinin
giderek farkına varılıyor. “Çoklu iletişim”in gözde kurumları olarak müzeler bulundukları
yerlerdeki insanlara ve dışarıdan ziyarete gelenlere hayatları için çok önemli hizmetler
sunuyorlar. Müzelerin pek çok görev ve hizmetinin önemli örneklerinden biri olarak
gördüğüm bir alanla ilgili olarak da 5 yılı aşkın bir süre önce okuduğum bir haberin
çevirisini burada sizlerle paylaşmak istedim:
İngiltere
ile İran arasında ortak bir tarih ve gerginlik mevcuttur.
Ayrıca,
dünyanın en gizemli sanat koleksiyonlarından birinin sergilenmesi konusunda bu
iki ülkenin ortak bir uğraşısı olduğu ifade edilmektedir.
British
Museum Müdürü, geçtiğimiz ayın son günlerinde gerçekleştirdiği gizli bir
ziyaret kapsamında, İran Şahının eşi tarafından devrimden önce bir araya
getirilen batı sanatının paha biçilmez bir koleksiyonunu gördü.
Hartwig
Fisher, ayaklanmaların ülkeyi kasıp kavurmaya başlamasından kısa bir süre önce,
hapse atılan İran asıllı İngiliz gazeteci Nazanin Zaghari-Ratcliffe’ye yönelik
muameleden ötürü iki ülke arasındaki geriliminin arttığı bir dönemde, “kültürel
diplomasi” kapsamında Tahran’a bir ziyaret gerçekleştirdi.
Tahran
Çağdaş Sanat Müzesi, diğer birçok önemli eserin yanında, sanatkâr Jackson
Pollock’un en güzel eseri olduğu düşünülen ‘İki Rothko’, Picasso’nun bir resmi,
Henry Moore’un bronz bir eseri ve Francis Bacon’ın bir çalışmasını da kapsayan koleksiyonuyla
batı dünyasındaki müze müdürlerinin uzun süredir iştahını kabartmaktadır.
1979’dan
önce, petrolün yarattığı zenginlikten yararlanılarak uzun sürede oluşturulan
koleksiyon, Şah’ın devrilmesiyle beraber yönetime gelen dini ve siyasi liderlerin
batı kültürünü küçümsemelerinin kısmi bir ifadesi olarak depoda tutulmaktadır.
Son
yıllarda söz konusu koleksiyonun yurtdışında sergilenmesi için girişimlerde
bulunulmuş, ancak bu girişimler sonuçsuz kalmıştır. Berlin ve Roma’daki sergiler
gerçekleşememiştir.
Bu
koleksiyon, Batı sanatının ufuk açıcı bazı parçalarının yanı sıra Orta Doğu’nun
önde gelen sanatçılarının çalışmalarını da bünyesinde barındırmaktadır.
Tahran
Çağdaş Sanat Müzesi Müdürü Ali-Mohammad Zare, “her sanatçı ve sanat düşkününün bu
koleksiyondaki çok çeşitli sanat eserlerini görmeyi arzuladığı”na yönelik Sayın
Fischer’ın fikir beyan ettiğini söyledi. Sayın Zare, müzenin “bu zengin
koleksiyonu sergilemek için uygun fırsatı bulacağını” Tahran Times’a
belirtmiştir. Aralık 1959’ta Şah ile evlenen Farah Pahlavi’nin bir araya
getirdiği çalışmalardan ödünç almak için ivedi bir planın bulunmadığına ilişkin
British Museum’un dünkü vurgusuna karşın, müze sözcüsü, Tahran Çağdaş Sanat
Müzesi ve İran Ulusal Müzesi ile gelecekte her türlü iş birliği fırsatının mevcut
olduğunu eklemiştir.
Siyasi
ilişkilerin gerildiği bir dönemde, British Museum’dan bir müdürün, kültürel
diplomasi kapsamında İran’a gerçekleştirdiği ilk ziyaret değil bu. Yazılı en
eski insan hakları bildirgesi olduğu düşünülen 2500 yıllık eski Pers eseri ‘Kiros
Silindiri’nin Tahran’a ikraz edilmesiyle beraber bu iki ülke arasındaki
engelleri yıkan kişi olarak Sir Neil MacGregor’un ismi duyulmuştur.
British
Museum, siyasi ilişkiler gerildiğinde bile Rus kurumlarla anlaşmaya girmiştir.
Rus
kurumlardan alınan ödünç eserlerle gerçekleştirilen ve hâlihazırda büyük alkış
toplayan “İskitler: Eski Sibirya’nın Savaşçıları” adlı sergi British Museum’da
sanatseverlerle buluşmaya devam etmektedir. British Museum, 2014 senesinde bir
ilk olarak St. Petersburg’taki Ermitaj Müzesi’ne (Hermitage Museum) Erbil
Mermeleri’nden birini ödünç vermiştir.
Müze
sözcüsü, dün şöyle bir beyanda bulundu: “Siyasi atmosferin gergin olduğu bir dönemde
bile kültürel bağların sürmesi mühimdir.”
British
Museum resimden ziyade çoğunlukla “obje” teşhir eder. Ancak kültürler ve çağlar
arasındaki paralellikleri ve bağları vurgulamak için çağdaş sanat eserlerini
sergilemesi daha önce görülmemiş bir şey değildir. British Museum sözcüsü, ne
var ki Sayın Fischer’in İran Ulusal Müze’de daha çok zaman geçirdiğini de
konuşmasına eklemiştir.
Avrupa
ve Kuzey Amerika’nın dışında dünyanın en büyük sanat koleksiyonuna sahip olduğu
belirtilen Tahran Çağdaş Sanat Müzesi’ndeki sanat eserlerinin durumuna ilişkin
birtakım kaygılar mevcuttur.
1970’li
yıllarda Rus İmparatoriçesinin Andy Warhol, Renoir, Giacometti, René Magritte
ve Munch’a ait eserler de dâhil olmak üzere yaklaşık 1500 parçayı satın aldığı
düşünülmektedir. Bazı eserlerin sergilenmesine karşın, kadın çıplaklığı ve
eşcinsel seks gibi bugünkü rejimin tabu olarak gördüğü konulara odaklanan diğer
eserler Tahran’da teşhir edilmemektedir.
Henüz
müzedeki depodayken, Amerikalı sanatçı Jasper Johns’a ait Passage II adlı soyut
çalışmaya hasar verildiği The Times’a beyan edilmiştir.
“Jasper
Johns: Catalogue Raisonné of Painting and Sculpture” adlı eserin yazarı Roberta
Bernstein, neon ışıklandırmalı çalışmasının kırıldığını, galeri müdürlerinin
söz konusu çalışmaya ait bir fotoğrafı kendisine göndermeleri üzerine fark
ettiğini söyler. Parçanın nasıl tamir edileceğine ilişkin ayrıntılı yönlendirmelerin
Johns tarafından iletilmesine karşın, yanlış tip bağlantı ve trafo
kullanılmıştır.
Öykünün Ardındakiler
British
Museum, müzeler arası en büyük ikraz olan ve 2007’de Xi’an’dan 108 objeyle beraber,
Çin sınırları dışına seyahat eden ilk imparatorla alakalı 12 Terracotta
Savaşçısını ülkesine getirmiştir. British Museum, 2014-2015 yıllarında Çin’deki
on farklı kurumdan geçici süreyle ödünç aldığı eserlerle birlikte Ming
Hanedanlığını konu alan bir sergiye ev sahipliği yaptı.
Victoria
ve Albert Müzesi ile British Council, 2012’de, Kaddafi’nin ölümünden altı ay
sonra, Libya’daki bir galeride İngiliz sanat sokağı temalı bir sergi düzenledi.
British
Museum, 2005’te, İran’ın sert lideri Mahmud Ahmedinejad’ın göreve gelmesinden
ve Batı ile ilişkilerin bozulmasından kısa bir süre sonra, Pers İmparatorluğu
ile ilgili bir sergi gerçekleştirdi. Ahmedinejad, şaşırtıcı bir şekilde,
İran’daki ulusal müzenin bazı eserlerinin ödünç verilmesine müsaade etti.
*The Times Gazetesinde 8 Ocak
2018 günü David Sanderson (Sanat Muhabiri) imzasıyla yayımlanan yazı.
Yorumlar
Yorum Gönder